Kenyataan Umum
10 Oktober 2023

Sempena Hari Menentang Hukuman Mati Sedunia 2023 pada 10 Oktober, dan tiga bulan sejak berkuatkuasanya pindaan perundangan yang memansuhkan hukuman mati mandatori, Amnesty International Malaysia memperbaharui seruannya kepada kerajaan Malaysia untuk bertindak pantas dan memansuhkan hukuman yang kejam ini untuk selama-lamanya. Sementara itu, Amnesty International Malaysia menggesa pihak berkuasa untuk terus mematuhi moratorium rasmi hukuman mati yang diputuskan pada 2018 sehingga hukuman kejam ini hanya bertempat dalam buku-buku sejarah dan semua hukuman mati diringankan. 

TIGA BULAN SEJAK PENGHAKIMAN KES HUKUMAN MATI MENGIKUT BUDI BICARA: PENILAIAN IMPAK AWAL 

Tiga bulan pertama sejak berkuatkuasanya Akta Pemansuhan Hukuman Mati Mandatori 2023 telah berakhir pada 4 Oktober. Penilaian awal kami membimbangkan kerana ia mendedahkan bahawa hukuman mati telah dikenakan atau dikekalkan dalam 10 daripada 23 kes (43%) di mana ia merupakan hukuman terpakai. Penilaian awal ini, yang berdasarkan pemantauan organisasi terhadap laporan media yang meliputi keputusan kehakiman dalam tempoh 4 Julai hingga 4 Oktober 2023, juga menunjukkan insiden yang lebih tinggi untuk menggunakan hukuman mati pada peringkat pertama. 

Menurut pemantauan Amnesty International, Mahkamah Tinggi di seluruh negara mengenakan tujuh hukuman mati baharu ke atas enam lelaki dan seorang wanita, kesemuanya disabitkan kesalahan membunuh (70% daripada semua kes yang direkodkan di hadapan Mahkamah Tinggi). Dalam tiga kes pembunuhan berasingan yang lain, Mahkamah menjatuhkan hukuman penjara 35 atau 38 tahun kepada lelaki tersebut. Tiga wanita dan seorang lelaki yang telah didakwa mengedar dadah dibebaskan. 

Daripada 16 kes yang diputuskan oleh Mahkamah Rayuan dalam tempoh tersebut, enam orang telah membuat rayuan atas sabitan yang dibenarkan, menyebabkan pertuduhan dipinda kepada jenayah yang tidak boleh dihukum mati dalam lima kes (yang melibatkan empat warga asing, termasuk seorang wanita) dan satu pembebasan. Dalam baki 10 kes, Mahkamah Rayuan mengekalkan sabitan dan hukuman mati dalam dua kes (20%), satu kes pembunuhan dan satu kes pengedaran dadah. Lapan orang, termasuk tiga wanita, telah diringankan hukuman mati – tujuh telah disabitkan kesalahan membunuh dan seorang disabitkan kesalahan mengedar dadah. 

Dalam tempoh tiga bulan itu, Mahkamah Persekutuan mengekalkan hukuman mati yang dikenakan ke atas seorang lelaki yang disabitkan kesalahan membunuh; dan meringankan hukuman mati yang dikenakan ke atas dua lelaki, seorang disabitkan kesalahan membunuh dan seorang disabitkan kesalahan mengedar dadah. 

PENGGUNAAN BERTERUSAN DAN SEWENANG-WENANG HUKUMAN MATI YANG MENYALAHI UNDANG-UNDANG  

Di sebalik reformasi yang dialu-alukan terhadap hukuman mati mandatori awal tahun ini, tetap membimbangkan bahawa hukuman mati terus dikenakan dan dikekalkan oleh mahkamah Malaysia. Hukuman ini masih dikenakan termasuk bagi kesalahan berkaitan dadah yang tidak memenuhi ambang “jenayah paling serius” yang mana penggunaan hukuman mati mesti dihadkan di negara-negara yang masih belum memansuhkannya. 

Taklimat baharu yang diterbitkan oleh Amnesty International sempena Hari Menentang Hukuman Mati Sedunia 2023 menyerlahkan bagaimana Malaysia adalah antara segelintir negara yang masih mengenakan hukuman mati bagi kesalahan berkaitan dadah. Turut membimbangkan dari sudut perundangan adalah pengekalan anggapan bersalah yang menyebabkan perbicaraan tidak adil kerana ini melanggar hak untuk dianggap tidak bersalah. Anggapan berkanun ini, apabila digunakan, membenarkan pihak pendakwaan membuat kesimpulan bersalah secara automatik apabila dadah ditemui pada objek atau premis yang dimiliki atau di bawah tanggungjawab defendan; atau bahawa defendan mempunyai pengetahuan tentang dadah apabila didapati memilikinya; atau bahawa defendan berhasrat untuk mengedar dadah apabila jumlah dalam milikan mereka melebihi jumlah minimum berkanun. Apabila anggapan undang-undang ini digunakan, beban pembuktian dialihkan kepada defendan untuk disangkal kepada standard undang-undang yang lebih tinggi iaitu “pada imbangan kebarangkalian”, dengan kesan menurunkan ambang bukti yang diperlukan untuk menjamin sabitan dalam kes-kes besar. 

Pelanggaran sistemik hak asasi manusia yang dikaitkan dengan hukuman mati sering diburukkan lagi dengan pelbagai bentuk diskriminasi di dalam pengalaman pengadilan jenayah mereka yang menghadapi hukuman paling kejam, tidak berperikemanusiaan dan merendahkan maruah. Apabila terdapat diskriminasi dalam penggunaannya, penggunaan hukuman mati adalah sewenang-wenangnya. Di negara ini, Amnesty International Malaysia telah berulang kali menyatakan kebimbangan, contohnya, mengenai jurang dalam bantuan guaman dalam kes hukuman mati yang menyebabkan ramai tidak diwakili peguam pilihan mereka, terutamanya warga asing yang tidak diwakili pada masa ditangkap, atau semasa reman sebelum pertuduhan dibuat. 

MEMASTIKAN HAK RAYUAN DIJAMIN DALAM PROSES PENGHUKUMAN SEMULA DI MAHKAMAH PERSEKUTUAN 

Sebagai tambahan kepada isu-isu yang telah lama berlarutan ini, kami selanjutnya bimbang bahawa proses pembelaan semula yang diwujudkan di hadapan Mahkamah Persekutuan untuk mengkaji semula hukuman mati mandatori bagi mereka yang telah dimuktamadkan sabitan tidak menjamin kemungkinan semakan keputusan hukuman baharu itu. Hak untuk merayu keputusan kehakiman adalah elemen utama untuk menjamin hak untuk perbicaraan yang adil. Kami menyeru pihak berkuasa Malaysia untuk berusaha ke arah memastikan bahawa hak untuk semakan kehakiman terhadap keputusan hukuman semula terjamin bagi sesiapa yang mungkin ingin merayu hukuman mati mereka, jika disahkan. 

PROSES PENGAMPUNAN YANG LEBIH TELUS DAN TERKAWAL DIPERLUKAN 

Mereka yang dihukum mati, dan hukuman mereka dikekalkan selepas proses pembelaan semula, akan layak memohon pengampunan daripada Sultan atau Raja. Dalam kes-kes ini, dan bagi mereka yang mengikuti proses mahkamah biasa, Amnesty International Malaysia bimbang bahawa proses pengampunan sedia ada tidak mempunyai proses yang telus dan terkawal. Kebimbangan ini khusus berhubung dengan pertimbangan dan komunikasi permintaan pengampunan yang boleh membawa kepada perlindungan yang tidak mencukupi yang mendedahkan mereka kepada risiko keputusan sewenang-wenangnya yang boleh membawa kepada pelaksanaan hukuman mati, serta kesusahan yang melampau kerana tidak mengetahui tentang nasib mereka. Oleh itu, kami dengan segera meminta kerajaan untuk menggariskan proses yang jelas, ditakrifkan dan terperinci untuk pertimbangan dan komunikasi permintaan pengampunan supaya ia memenuhi tujuannya untuk menjadi perlindungan yang bermakna bagi suatu proses wajar. Ini termasuk mendedahkan semua maklumat berkaitan dengan kriteria yang digunakan untuk pertimbangan permintaan pengampunan; serta memaklumkan dengan segera banduan, ahli keluarga mereka, dan wakil undang-undang mengenai masa yang ditetapkan untuk pertimbangan petisyen mereka, dan seterusnya, hasil perbincangan tersebut. 

SEBAT: HUKUMAN KEJAM YANG MESTI DIMANSUHKAN 

Berdasarkan pemantauan Amnesty International, penggunaan sebatan (wajib tidak kurang daripada 12 sebatan), telah dikenakan dalam 7 daripada 13 kes di mana hukuman mati mereka diringankan. Di samping itu, dalam satu kes yang dilaporkan, Mahkamah Tinggi yang berkaitan mengenakan 17 sebatan sebagai hukuman alternatif kepada hukuman mati. Kami menyeru kerajaan untuk mengenakan moratorium serta-merta ke atas hukuman sebat, dan segera memperkenalkan pindaan perundangan untuk menghapuskan hukuman sebat sebagai hukuman bagi semua kesalahan di mana ia dikekalkan. Amnesty International Malaysia seterusnya menggesa kerajaan Malaysia mengambil langkah pantas untuk meratifikasi Konvensyen Menentang Penyeksaan dan Layanan atau Hukuman Lain yang Zalim, Tidak Berperikemanusiaan atau Menjatuhkan Maruah. 

MORATORIUM PELAKSANAAN MESTI DILANJUTKAN SEHINGGA HUKUMAN MATI DIMANSUHKAN 

Kerajaan Malaysia perlu membuktikan komitmen terhadap moratorium hukuman mati yang telah dilaksanakan sejak 2018 dan memastikan ia dikekalkan sehingga hukuman mati dimansuhkan sepenuhnya dan semua hukuman mati diringankan. 

LATAR BELAKANG    

Akta Pemansuhan Hukuman Mati Mandatori 2023 (Akta 846) dan Akta Semakan Hukuman Mati dan Pemenjaraan Sepanjang Hayat (Bidang Kuasa Sementara Mahkamah Persekutuan) 2023 (Akta 847) – masing-masing berkuat kuasa pada 4 Julai dan 12 September. 

Selain memansuhkan hukuman mati mandatori dan memperkenalkan hukuman berdasarkan budi bicara bagi semua kesalahan yang terpakai, Akta 846 menggantikan hukuman penjara seumur hidup dan pemenjaraan sepanjang hayat dengan hukuman alternatif penjara antara 30 dan 40 tahun dan sebatan tidak kurang daripada 12 sebatan. 

Akta 847 membenarkan 1,020 individu di bawah hukuman mati atau penjara sepanjang hayat – dengan hukuman mereka sudah disahkan oleh Mahkamah Persekutuan – memfailkan permohonan di mahkamah untuk menyemak semula hukuman mereka. 

Moratorium rasmi pelaksanaan hukuman mati telah dilaksanakan sejak Julai 2018, tetapi mahkamah di Malaysia masih terus menjatuhkan hukuman mati. 

Amnesty International menentang hukuman mati dalam semua kes tanpa pengecualian, tanpa mengira jenis atau keadaan jenayah, rasa bersalah, tidak bersalah atau ciri lain pesalah atau kaedah yang digunakan oleh negara untuk melaksanakan hukuman itu. 

Untuk maklumat lanjut sila hubungi: [email protected]